وضع بیرجند از منظر پدافند غیرعامل

 

ايران به دليل موقعيت خاص جغرافيايي و سياسي همواره به لحاظ مخاطرات و سوانح طبیعی آسیب پذیر بوده و از این لحاظ ششمین کشور آسیب پذیر در جهان شمرده می شود؛ که علاوه بر آن به دلیل جنگ و تلفات انساني، خسارات مالي سنگيني متحمل شده است. لذا اهميت بحث ايمني و امنيت در شهرسازي و معماري چنان كه بايد مورد توجه قرار نگرفته است و همچنان شاهد ساخت و سازهايي هستيم كه به طور روز افزون آسيب پذيري محيط كالبدي را در برابر انواع بحران ها افزايش مي دهند. اما امروزه با بكارگيري اصول پدافند غيرعامل به عنوان راهكاري جهت كاهش خطرپذيري در برابر خطرات مختلف می توان در سطوح مختلف برنامه ريزي منطقه اي، شهرسازي و معماری، این امر را مورد توجه قرار داد.

در نگارش حاضر به شرح مختصری از مفهوم پدافند غیر عامل و تخلفات ساختمانی پرداخته شده است.

 

مفهوم پدافند غیر عامل :

پدافند غیر عامل (passive defense) مجموعه اقداماتی است که انجام می شود تا در صورت بروز جنگ، خسارات احتمالی به حداقل میزان خود برسد. به بیان دیگر هر اقدام غیر مسلحانه ای که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمانها، تاسیسات، تجهیزات حیاتی و حساس و مهم کشور علیرغم حملات خصمانه و مخرب دشمن گردد، پدافند غیر عامل گفته می شود. هدف از اجرای طرح های پدافند غیر عامل کاستن از این آسیب پذیری ها و استمرار فعالیت ها و خدمات زیر بنایی و تأمین نیازهای حیاتی و تداوم اداره کشور در شرایط بحرانی ناشی از جنگ است.

در پدافند عامل مثل سیستم های ضد هوایی و هواپیماهای رهگیر، فقط نیروهای مسلح مسئولیت دارند اما در پدافند غیر عامل تمام نهادها، نیروها، سازمانها و صنایع و حتی مردم عادی می توانند نقش موثری بر عهده گیرند.

اصول و مفاهیم پدافند غیر عامل در حوزه نظارت بر ساخت و سازهای شهری

برنامه ریزی و طرح ریزی و سیاستگذاری با محوریت پدافند غیر عامل در حوزه نظارت بر ساخت و سازهای شهری با هدف پیشگیری، جلوگیری و برخورد با تخلفات ساختمانی و تقلیل خسارات و صدمات ناشی از آن بر پیکره جامعه و کالبد شهر، موضوعی بنیادی است که وسعت و گستره آن تمامی زیر ساخت های کلیدی، حیاتی و حساس شهر را در بر می گیرد. روند شکل گیری و گسترش تخلفات ساختمانی موید آن است که شهر بیرجند تحت تاثیر اثرات ناشی از این اقدامات دچار آسیب های جدی به لحاظ کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی گردیده است. امروزه می توان با بهره گیری از اصول و مبانی پدافند غیر عامل در جهت جلوگیری از تخلفات ساختمانی آسیبهای ناشی از این اقدامات را به حداقل رساند.

نظارت بر ساخت و سازهای شهری و جلوگیری از گسترش آسیبهای ناشی از تخلفات ساختمانی بر کالبد شهر ضرورت و اهمیت برنامه ریزی در چهارچوب اقدامات مدیریتی در این حوزه را نمایان می سازد. تدوین برنامه عملیاتی در قالب اصول و مفاهیم پدافند غیر عامل در حوزه نظارت بر ساخت و سازهای شهری از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده که در ذیل به شرح برخی از اصول و مفاهیم کاربردی پدافند غیر عامل در این حوزه می پردازیم.

 

1.     انتخاب عرصه های ایمن	کاربرد در حوزه نظارت بر ساخت و سازهای شهری: الف ـ شناسایی نواحی آسیب پذیر نسبت به تخلفات ساختمانی ب ـ الویت بندی و شدت آسیب پذیری نواحی نسبت به تخلفات ساختمانی ج ـ شناسایی و استفاده از پتانسیل های نواحی در امر نظارت بر ساخت و سازهای شهری دـ ارائه سیاست ها و راهبردها در زمینه برخورد با تخلفات ساختمانی مبتنی بر حساسیت ها  و پتانسیل های نواحی
2. پراکندگی در توزیع عملکردها متناسب با تهدیدات و جغرافیا.	کاربرد در حوزه نظارت بر ساخت و سازهای شهری: الف ـ تعیین حداقل و حداکثر پراکندگی نیروها و امکانات در نواحی با توجه به شاخص های     جمعیت، وسعت، عملکردها، روند شکلگیری تخلفات و … .
3.مدیریت بحران دفاعی در صحنه ها.	الف- شناسایی تهدیدات داخلی و خارجی در حوزه نظارت بر ساخت و سازها ب ـ شناسایی نیازهای حیاتی و ضروری و اساسی ساکنین ج ـ الویت بندی نیازها به امکانات حیاتی و حساس د ـ تهیه راهکارهای اجرایی متناسب با نیازهای مردمی ذ ـ ارائه راهکارهای اجرایی در زمینه کاهش آسیب پذیری نواحی در امر تخلفات ساختمانی ر ـ ارائه راهکارهای اجرایی در زمینه افزایش پایداری نواحی نسبت به گسترش تخلفات ساختمانی ز ـ ایجاد بستر مناسب در زمینه پیشگیری و جلوگیری و برخورد مناسب با تخلفات ساختمانی

 

 

عوامل شکل گیری و بروز تخلفات ساختمانی :

1- لحاظ نشدن نيازهاي واقعي جامعه در طرح هاي تهيه شده بالاخص براي حوزه هاي سكونت گاهي پيرامون و حاشيه شهر.

2- قولنامه اي بودن املاك و اراضي و منع پاسخگويي شهرداري به اين املاك.

3- كمبود مسكن و نياز روزافزون جامعه به آن.

4- ابهام در قوانين و مقررات ناظر بر ساخت و ساز.

5- ناآگاهي برخي از شهروندان از قوانين و مقررات ساختماني.

6- تخلفات ساختماني جرم نبوده و متخلفين مجرم محسوب نمي شوند و جرايمي كه براي فك پلمپ در مراجع قضايي در نظر گرفته مي شود ناچيز بوده و براي اغلب متخلفين ساختماني منع تعقيب صادر مي شود.

7- حاشيه نشيني كه شهرداري مي تواند با اجراي مقررات ساختماني و… گام هاي نخست را بردارد.

8- مشكلات مديريتي كه به عملكرد شهرداري و متصديان شهرسازي مربوط مي شود.

9- كنترل ماموران و نظام مهندسي كه گاهي رواج تباني و گزارش هاي نادرست را به دنبال دارد.

10- منطقه بندي تراكم هاي ساختماني، موجب محدوديت تمايل صاحبان املاك شده و شرايط تخلفات ساختماني مازاد بر تراكم و بدون پروانه را فراهم كرده است.

 

عوامل گسترش تخلفات ساختمانی :

1- كمبود نيروي متخصص و امكانات مورد نياز براي جلوگيري از تخلفات ساختماني

2- عدم همكاري و انجام وظايف قانوني ادارات و شركت هاي خدماتي و متوليان موقوفه در خصوص حفظ و حراست از اراضي در مالكيت خود

3- نبود حمايت كافي و پشتيباني قضايي و حقوقي از كاركنان ادارات نظارت بر ساخت و سازهاي مناطق

4- عدم رسیدگی به موقع به تخلفات ساختمانی

5- عدم دقت در پيش بيني مولفه هاي مختلف توسعه شهري، بي توجهي به ارزش هاي اقتصادي نهفته در كاربري هاي مختلف و نيز بي توجهي به خصايص مالكيتي زمين هاي شهر، موجب بر هم زدن توازن در فعاليت ها و استقرار فعاليت ها شده است. به طوري كه با ايجاد ارزش هاي افزوده فاحش براي برخي مناطق باعث شيوع انواع تخلفات شده است.

6- عمل ساخت و ساز غيرمجاز و بدون پروانه جرم محسوب نمي شود؛ در نتيجه هر گونه راي صادره براي آن از طريق قضايي قابل پيگيري نيست و شهرداري اهرم اجرايي لازم را در اختيار ندارد. از طرفي نداشتن حق تخريب ساختمان احداثي نيز موجب نقصان اقتدار در عملكرد شهرداري نسبت به ساخت و سازهاي شهري مي شود.

 

 

ما نباید از افزایش سیاهه جرایم خشنود باشیم و از تورم قانون کیفری بر خود ببالیم، در حال حاضر استفاده صحیح از ضمانت اجراهای غیر کیفری نقش موثری در پیشگیری از ساخت و سازهای غیر مجاز دارد. علاوه بر این بهره گیری مناسب از مرجع قضاوتی کمیسیون ماده 100، اقدامات ارشادی و تبلیغی وسیع در ارتباط با تبعات ساخت و سازهای غیر مجاز، حذف تشریفات زائد صدور پروانه ساختمان، خودداری از اخذ مبالغ زائد بر عوارض قانونی، اعطاء تهسیلات بانکی به دارندگان پروانه ساختمانی و به کارگیری مامورین متعهد و آشنا به وظایف خود موجب تمایل به رعایت قوانین شهرداری و در نتیجه کاهش تخلفات ساختمانی می شود.

 

فروغ عباس پور “کارشناس ارشد طراحی شهری”

محسن محمدی “کارشناس عمران”